जागतिक कावीळ दिवस: कावीळला प्रतिबंध कसा घालाल?
आज जागतिक कावीळ दिवस! दरवर्षी २८ जुलै रोजी जगभरात जागतिक कावीळ दिवस (World Hepatitis Day) साजरा केला जातो. या दिवसाचा मुख्य उद्देश कावीळ या गंभीर आजाराबद्दल जनजागृती करणे, त्याच्या प्रतिबंधात्मक उपायांबद्दल माहिती देणे आणि उपचारांचे महत्त्व पटवून देणे हा आहे. जागतिक आरोग्य संघटनेच्या (WHO) आकडेवारीनुसार, दरवर्षी लाखो लोक कावीळमुळे प्रभावित होतात आणि अनेक बळी जातात. म्हणूनच, या आजाराबद्दल माहिती असणे आणि योग्य ती खबरदारी घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
कावीळ म्हणजे काय?
कावीळ हा यकृताचा (Liver) एक आजार आहे, जो विविध हेपेटायटीस विषाणूंमुळे (Hepatitis Viruses) होतो. हे विषाणू यकृतावर हल्ला करतात आणि सूज निर्माण करतात, ज्यामुळे यकृताचे कार्य बिघडते. कावीळचे मुख्य प्रकार हेपेटायटीस ए (A), बी (B), सी (C), डी (D) आणि ई (E) असे आहेत. या प्रत्येक प्रकारचा संसर्ग होण्याची पद्धत आणि त्याचे परिणाम भिन्न असू शकतात.
कावीळची सामान्य लक्षणे:
कावीळची काही सामान्य लक्षणे खालीलप्रमाणे आहेत:
* डोळे आणि त्वचा पिवळी पडणे: हे कावीळचे सर्वात प्रमुख लक्षण आहे, ज्याला कावीळ (Jaundice) असेही म्हणतात.
* लघवी गडद पिवळी होणे.
* थकवा आणि अशक्तपणा जाणवणे.
* पोटाच्या उजव्या बाजूला वेदना (यकृताच्या जागी).
* मळमळ आणि उलटी होणे.
* भूक न लागणे.
* ताप येणे.
* सांधेदुखी.
कावीळ कशी टाळाल? प्रतिबंधात्मक उपाय:
कावीळ होऊ नये म्हणून काही सोपे पण महत्त्वाचे उपाय योजता येतात:
* स्वच्छता राखा:
* हात स्वच्छ धुवा: शौचानंतर आणि जेवण करण्यापूर्वी साबणाने हात स्वच्छ धुणे अत्यंत आवश्यक आहे. हे हेपेटायटीस ए आणि ई सारख्या प्रकारांना प्रतिबंध घालण्यास मदत करते.
* स्वच्छ पाणी प्या: पिण्यासाठी नेहमी शुद्ध आणि उकळलेले पाणी वापरा. दूषित पाण्यामुळे हेपेटायटीस ए आणि ई चा संसर्ग होऊ शकतो.
* स्वच्छ अन्न खा: उघड्यावरचे किंवा अस्वच्छ अन्नपदार्थ खाणे टाळा. भाज्या आणि फळे स्वच्छ धुवून वापरा.
* लसीकरण करून घ्या:
* हेपेटायटीस ए आणि बी साठी लस उपलब्ध आहे. लहान मुलांसाठी आणि ज्यांना जास्त धोका आहे अशा व्यक्तींसाठी लसीकरण अत्यंत महत्त्वाचे आहे. आपल्या डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार लसीकरण करून घ्या.
* रक्त आणि शरीरातील द्रवांपासून सावध रहा:
* सुरक्षित लैंगिक संबंध: असुरक्षित लैंगिक संबंधांमुळे हेपेटायटीस बी आणि सी चा प्रसार होऊ शकतो. नेहमी कंडोमचा वापर करा.
* इंजेक्शन आणि सुया: कधीही वापरलेल्या सुया किंवा इंजेक्शन पुन्हा वापरू नका. टॅटू किंवा पियर्सिंग करताना निर्जंतुक उपकरणे वापरली जात असल्याची खात्री करा.
* रक्त चढवताना काळजी: रक्त चढवण्यापूर्वी ते हेपेटायटीस विषाणूमुक्त असल्याची खात्री करा. सध्या ब्लड बँकांमध्ये याची कठोर तपासणी केली जाते.
* इतरांच्या वैयक्तिक वस्तू वापरू नका: रेझर, टूथब्रश किंवा नखे कापण्याची वस्तू यांसारख्या वैयक्तिक वस्तू इतरांसोबत शेअर करणे टाळा, कारण यातून रक्त किंवा शरीरातील द्रव मार्फत संसर्ग पसरू शकतो.
* मद्यपानापासून दूर रहा:
* अति मद्यपान यकृतासाठी हानिकारक आहे आणि त्यामुळे यकृताचे आजार वाढू शकतात, ज्यामुळे कावीळ होण्याची शक्यता वाढते.
* संतुलित आहार आणि निरोगी जीवनशैली:
* यकृताचे आरोग्य चांगले राखण्यासाठी संतुलित आहार घ्या आणि नियमित व्यायाम करा.
कावीळ झाल्यास काय करावे?
कावीळची कोणतीही लक्षणे आढळल्यास, तात्काळ डॉक्टरांचा सल्ला घ्या. लवकर निदान आणि योग्य उपचारामुळे गंभीर गुंतागुंत टाळता येते. डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार औषधे घेणे, योग्य आहार घेणे आणि पूर्ण विश्रांती घेणे आवश्यक आहे.
जागतिक कावीळ दिवसाच्या निमित्ताने, आपण सर्वांनी कावीळबद्दल अधिक जागरूक होऊन आपल्या आणि आपल्या कुटुंबीयांच्या आरोग्याची काळजी घेऊया. निरोगी जीवनशैली आणि प्रतिबंधात्मक उपायांनी आपण या गंभीर आजारावर नक्कीच मात करू शकतो.
वरील सर्व माहिती ही संकलित , व आरोग्य पर जागृतीसाठी आहे, योग्य तो सल्ला हा आपापल्या वैद्यकीय सल्लागार तथा डॉक्टर यांच्याकडून घ्यावा